Štrajkovi labinskih rudara: najavili fašizam i ispratili komunizam

Na današnji dan prije 36 godina, 8. travnja 1987. godine započeo je drugi veliki štrajk labinskih rudara. Štrajk, koji je trajao punih 33 dana (četiri dana manje od poznatijeg štrajka iz 1921. godine), započeo je nakon što je grupa od 85 radnika druge smjene rudnika u Tupljaku odbila sići u jamu zahtijevajući stopostotno povećanje plaća. Potom su im se pridružili rudari prve smjene, a idućeg dana i rudari Jame Labin. Od ukupno 1700 rudara u štrajku je sudjelovalo oko tisuću rudara, iako neki izvori navode i brojku od 1400 rudara u štrajku.

Istra je regija koja je najduže u EU provela pod totalitarnim režimima – punih 68 godina, od 1922. do 1990. godine, najprije pod fašizmom, a potom pod komunizmom. Zanimljivo je da su oba totalitarna režima svoj simboličan početak i kraj imala u labinskom rudniku. Štrajkom labinskih rudara, koji su se sukobljavali i s fašističkim batinašima 1921. godine, najavljen je dolazak fašista na vlast u Italiji godinu dana kasnije, a štrajkom 1987. započeo je pad komunizma i najavljen raspad SFR Jugoslavije.

Zajedničko i jednom i drugom štrajku je što ih nisu organizirali domaći ljudi, rođeni Labinjani i Istrijani, te što niti jedan ni drugi štrajk nisu imali značajniju potporu među običnim građanima.

Štrajk 1921. godine organizirali su sindikalni predstavnici iz Trsta, Belluna i drugih talijanskih gradova, a štrajk iz 1987. organizirali su rudari koji su u Labin došli iz BiH i Srbije. Budući da su kolovođe tog štrajka pretežito bili rudari srpske nacionalnosti, postoje teorije i da je labinski štrajk srpskim nacionalistima iz tadašnje Službe državne bezbednosti bio 'generalna proba' za tzv. antibirokratsku revoluciju koja je uslijedila nakon toga. Naime, godinu dana ranije Slobodan Milošević izabran je za predsjednika Saveza komunista Srbije.

U svakom slučaju, štrajk iz 1987. najavio je početak raspada jugoslavenskog socijalističkog sustava. (Foto: Boris Cvjetanović)